ARACILIK FAALİYETİNDE BELGE VE KAYIT DÜZENİ HAKKINDA TEBLİĞ

​

(Seri: V, No: 6)

​

[Bknz. Yatırım Hizmet Ve Faaliyetleri İle Yan Hizmetlere İlişkin Belge Ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğ (III-45.1)’in Geçici 2. Maddesi]

​

(31.1.1992 tarihli ve 21128 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.)
 
Tebliğ değişikliklerine ilişkin liste:

1- (1.3.1995 tarihli ve 22217 sayılı Resmi Gazete’de; "Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğ’in Bazı maddelerinde Değişiklik Yapılması ve Bu Tebliğ’e Bazı maddeler Eklenmesine Dair Tebliğ" Seri: V, No: 20 yayımlanmıştır.)
2- (8.10.1998 tarihli ve 23487 sayılı Resmi Gazete’de; "Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ" Seri: V, No: 39 yayımlanmıştır.)
3- (20.3.2003 tarihli ve 25054 sayılı Resmi Gazete’de; "Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" Seri: V, No: 63 yayımlanmıştır.)
4- (14.7.2003 tarihli ve 25168 sayılı Resmi Gazete’de;.;"Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" Seri: V, No: 66 yayımlanmıştır.) (*)
5- (17.12.2003 tarihli ve 25319 sayılı Resmi Gazete’de; "Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" Seri: V, No: 73 yayımlanmıştır.)
6- (2.2.2006 tarihli ve 26068 sayılı Resmi Gazete’de; "Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" Seri: V, No: 85 yayımlanmıştır.) (**)
7- (10.1.2007 tarihli ve 26399 sayılı Resmi Gazete’de; "Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" Seri: V, No: 88 yayımlanmıştır.) (***)
8- (28.6.2007 tarihli ve 26566 sayılı Resmi Gazete’de; "Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" Seri: V, No: 93 yayımlanmıştır.) (****)
9- (2.12.2008 tarihli ve 27072 sayılı Resmi Gazete’de; "Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" Seri: V, No: 107 yayımlanmıştır.)
10- (2.12.2008 tarihli ve 27072 sayılı Resmi Gazete’de; "Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" Seri: V, No: 109 yayımlanmıştır.)
11- (28.7.2009 tarihli ve 27302 sayılı Resmi Gazete’de; "Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ ile Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" Seri: V, No: 112 yayımlanmıştır.)

12- (18.3.2010 tarihli ve 27525 sayılı Resmi Gazete’de; "Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" Seri: V, No: 116 yayımlanmıştır.)

​

(*)     14/07/2003 tarihli ve 25168 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile 17/12//2003 tarih ve 25319 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri: V, No: 73 sayılı Tebliğ 1/1/2004 tarihinde yürürlüğe girecektir.
(**)    02/02/2006 tarihli ve 26068 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri: V, No: 85 sayılı Tebliğ, 31/12/2005 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde (02/02/2006) yürürlüğe girmiştir.
(***)   10/01/2007 tarihli ve 26399 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri: V, No: 88 sayılı Tebliğ, 31/12/2006 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde (10/01/2007) yürürlüğe girmiştir.
(****) 28/6/2007 tarihli ve 26566 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri: V, No: 93 sayılı Tebliğin 1 inci, 2 nci ve 3 üncü maddeleri Tebliğin yayımı tarihinden 1 ay sonra, 4 üncü maddesi ise Tebliğin yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

​

Amaç ve Kapsam (*)
Madde 1- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Sermaye Piyasası Kanunu-nun 22 nci maddesinin (e) bendine dayanılarak hazırlanan bu Tebliğin amacı, aracı kuruluşların aracılık faaliyetlerinde düzenleyecekleri belgeler ile muhasebe işlemlerinde uyacakları esasları belirlemektir.
 
Tanımlar (*)
Madde 2- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Bu Tebliğde geçen;

Kurul                 : Sermaye Piyasası Kurulunu,
Kanun               : 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununu,

Aracılık Faaliyeti  : 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 30 ve 31 inci maddeleri ile Kurulun aracılık faaliyetlerine ilişkin düzenlemelerinde açıklanan faaliyetleri,
Aracı Kuruluş      : Aracı kurum ve bankaları,

ifade eder.

​

GENEL HÜKÜMLER
 
Uygulama Esasları
Madde 3- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Aracı kuruluşlar, aracılık faaliyetlerine ilişkin muhasebe kayıt ve işlemlerine dayanak teşkil etmek üzere, bu Tebliğde açıklanan form ve belgeleri eksiksiz olarak düzenlemek, saklamak ve menkul kıymet işlemleri ile ilgili muhasebe kayıtlarını bir gün içinde yasal defterlerine işlemek zorundadırlar.

Aracı kurumlar, şubelerinde yürüttükleri aracılık faaliyeti ile ilgili muhasebe kayıtlarını merkezlerinde veya şubelerinde tutarlar ve muhasebe hesaplarının işleyişinde, Kurulun aracı kurumların hesap planına ilişkin düzenlemelerinde yer alan "Aracı Kurum Hesap Planı"nı esas alırlar.
 
Aracı Kuruluşlar Tarafından Düzenlenecek Belgeler (**)
Madde 4- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Kurulun aracılık faaliyetlerine ilişkin düzenlemelerinde belirtilen defter ve belgeler yanında, aşağıdaki belgelerin düzenlenmesi zorunludur:

a)     Nakit Alındı-Ödendi Belgesi,
b)     İşlem Sonuç Formu,
c)     Hesap Ekstresi,
d)     Menkul Kıymet Giriş-Çıkış Fişi,
e)     Müşteri Emri Formu,
f)      Seans Takip Formu,
g)     İşlem Dağıtım Listesi (Menkul Kıymet ve Müşteri İtibariyle),

​

(Ek ikinci fıkra: Seri: V, No: 116 sayılı Tebliğ ile.) (***) Piyasa yapıcılığı faaliyeti kapsamında iletilen kotasyon emirleri için Müşteri Emri Formu düzenlenmesi zorunlu değildir.

Aracı kuruluşların sermaye piyasası faaliyetleri dolayısıyla aldıkları ve yaptıkları her türlü yazışma, sözleşme, taahhüt, kefalet, diğer teminat senetleri ve mahkeme ilanları gibi belgeler ile kimlik tespiti amacıyla alınan ya da düzenlenen belgeleri, vekaletnameleri ve müşteri tanıma kuralı çerçevesinde düzenlenen belgeleri düzenli ve tasnif edilmiş bir biçimde saklamaları zorunludur.

 

(*)    Madde 1 ve madde 2; başlıkları ile birlikte Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
(**)   Madde 4; madde başlığı ile birlikte Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile değiştirilmiştir.
(***) Madde 4 e Seri: V, No: 116 sayılı Tebliğ ile, ikinci fıkra eklenerek mevcut fıkralar buna göre teselsül ettirilmiştir.
 

Birinci fıkrada yer alan belgelerden müşteri emri formu dışında kalanlar ile ikinci fıkrada belirtilenlerin saklama süresine ilişkin olarak Türk Ticaret Kanununun 68/1 maddesi hükmüne uyulur.

(Değişik dördüncü fıkra: Seri: V, No: 93 sayılı Tebliğ ile) (*) Gerçekleşip gerçekleşmemesine bakılmaksızın müşteri emirlerine ilişkin tüm "Müşteri Emri Formları", elektronik ortamda alınan emirlere ilişkin belgeler ile faks kayıtları ve internet de dâhil olmak üzere elektronik ortamda alınan müşteri emirlerine ilişkin Tebliğ’in dokuzuncu maddesinde belirtilen elektronik kayıtlar düzenleme tarihinden itibaren 5 yıl süreyle saklanır. Sözlü emirlerde ilişkin ses kayıtları emir tarihinden sonra gelen takvim yılı başından itibaren 2 sene süreyle saklanır. Saklanması gereken belge ve kayıtlardan ihtilaflı olanların yukarıda belirtilen süre ile kayıtlı olmaksızın ihtilaf sonuçlanıncaya kadar muhafazası zorunludur.

(Değişik beşinci fıkra: Seri: V, No: 107 sayılı Tebliğ ile) (**) Aracı kuruluşlar, Tebliğin 1 numaralı ekinde örneği yer alan hesap ekstresini aylık dönemler itibariyle ilgili dönemi izleyen 7 gün içinde müşterilerin adreslerine taahhütlü olarak göndermek zorundadırlar. Ancak hesap ekstresi müşterinin yazılı talebi üzerine; müşteri tarafından beyan edilecek elektronik posta adresine aynı süre içinde elektronik ortamda gönderilebilir ya da 7/9/2000 tarihli ve 24163 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Seri: V, No: 46 sayılı "Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ"in 49 uncu maddesi çerçevesinde, müşterilerinden borsaya iletilmek üzere elektronik ortamda emir kabul eden aracı kurumlar tarafından müşterilerin ekstrelerine elektronik ortamda erişimine imkân sağlanabilir. Hesap ekstresinin elektronik ortamda gönderildiğine veya elektronik ortamda ekstreye erişim sağlandığına ilişkin ispat yükü aracı kuruluşa aittir. Ayrıca, ilgili dönem içinde herhangi bir işlem yapmayan müşteriler ile hesap ekstresi gönderilmemesi hususunda münhasıran sözleşme imzalanan müşterilere anılan belge gönderilmeyebilir. Hesap ekstresinde yer alan bilgilerin belirli süre geçtikten sonra müşteri tarafından kabul edilmiş sayılacağına ilişkin sorumsuzluk kayıtlarına çerçeve sözleşmelerde ve ilgili diğer belgelerde yer verilmez.

(Değişik altıncıi fıkra: Seri: V, No: 112 sayılı Tebliğ ile) Aracı kuruluşlar, aracılık faaliyetlerinin yürütülmesi sırasında her müşteri için ayrı bir hesap numarası verir ve bu numara müşteri ile ilgili her türlü işlem ve alt hesaplarda kullanılır. Hesap sahibi müşterilerin çerçeve sözleşmelerinde yer alan adres bilgilerindeki değişikliklerin aracı kuruluşlar tarafından öğrenilmesini müteakip keyfiyetin derhal yetkili takas ve saklama kuruluşu ve/veya Merkezi Kayıt Kuruluşuna bildirilmesi zorunludur. Halka arz işlemleri nedeniyle talepte bulunanlara hesap açılması zorunlu değildir.

Müşteri kimliğinin belge ve kayıtlarda yer alması gerekmez, ancak müşteri kimliğinin belge ve kayıtlarda gösterilmesine ilişkin diğer mevzuat hükümleri saklıdır. İstenildiğinde hesap numarası sahibi müşterilerin kimlik bilgileri ve adresi aracı kuruluşça Kurula veya Kurulca görevlendirilenlere ibraz edilir.

Aracı kuruluşlar, hesap numarası verdikleri müşterilerinin kimlik bilgilerinin doğruluğundan sorumludurlar.

Tutulması zorunlu olan tüm belge ve kayıtlarda, silinemez yazı araçlarının kullanılması, silinti ve kazıntı yapılmaması; düzeltmelerin yanlış kaydın görülmesine engel olmayacak tarzda yapılması, boş satır bırakılmaması zorunludur.

​

Nakit Alındı ve Ödendi Belgeleri (***)
Madde 5- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Müşterilerden tahsilat yapıldığında "Nakit Alındı Belgesi", müşterilere ödeme yapıldığında "Nakit Ödendi Belgesi" düzenlenir. Müteselsil sıra numarası izleyen bu belgelerin en az iki örnek olarak düzenlenmesi, nakit alındı belgesinin müşteriye imzalatılması ve belgelerin imzalı birer örneğinin müşteriye verilmesi gerekir.

​

(*)    28/6/2007 tarihli ve 26566 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri: V, No: 93 sayılı Tebliğin 1 inci maddesi ile öngörülen bu değişiklik, aynı Tebliğin 5 inci maddesi hükmü gereği yayımı tarihinden 1 ay sonra yürürlüğe girer.
(**)   Beşinci fıkra daha önce 17/12/2003 tarihli ve 25319 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri: V, No: 73 sayılı Tebliğ ile değiştirilmiştir.
(***) Madde 5; madde başlığı ile birlikte Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile değiştirilmiştir.
 

İşlem Sonuç Formu
Madde 6- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Yapılan alım satımların, verilen hizmetlerin ve bunlar için alınan paraların mahiyetini göstermek üzere Tebliğin 2 numaralı ekinde yer alan müteselsil numaralı "İşlem Sonuç Formu" düzenlenir.
 
Menkul Kıymet Giriş ve Çıkış Fişleri
Madde 7- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Müşterilere veya aracı kuruluşlara ait menkul kıymetlerin aracı kuruluş menkul kıymet kasasına fiziken giriş ve çıkışlarında, örneği bu Tebliğin 3 ve 4 numaralı eklerinde yer alan "Menkul Kıymet Giriş" veya "Menkul Kıymet Çıkış" fişi düzenlenir ve belgelerin imzalı bir örneği müşterilere verilir.
 
Aracılık Yüklenimi İşlemleri
Madde 8- Aracı kuruluşlar menkul kıymetlerin halka arzına aracılık ettiğinde, ihraç eden ortaklık ile aracı kuruluş arasındaki mevcut aracılık yüklenim sözleşmesine göre, halka arz edilen menkul kıymetin satılamayan kısmının aracı kuruluşça satın alınması taahhüt edildiğinde, toplam taahhüt tutarı nazım hesaplarda izlenir. Satış süresi içinde, menkul kıymetin satılması suretiyle, taahhüt tutarında meydana gelen eksilmeler, ters kayıtla bu hesaplara intikal ettirilir.

​

HİSSE SENEDİ İŞLEMLERİNİN BELGE VE KAYIT DÜZENİ
 
Müşteri Emirlerinin Alınması ve İzlenmesi
Madde 9- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Müşterilerden yazılı emir alındığında 19/2/1996 tarihli ve 22559 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliğinin 29 uncu maddesinde belirtilen hususlar kapsayan ve Tebliğin 5 numaralı ekinde yer alan müteselsil sıra numaralı "Müşteri Emri Formu"ndan en az iki örnek düzenlenir ve formun imzalı bir örneği müşteriye verilir.

(Değişik ikinci fıkra: Seri: V, No: 93 sayılı Tebliğ ile) (*) Müşterilerden seanstan önce veya seans sırasında telefon, faks, ATM kayıtları, elektronik ortamda ya da benzeri şekillerde müşteri imzası olmaksızın emir alınabilir. Bu emirler genel hükümler açısından sözlü emir niteliğindedir. Telefon ile alınan müşteri emirlerine ilişkin ses kayıtlarının; faks yoluyla alınan emirlere ilişkin talimatın ve gün içinde faks ile iletilen tüm emirlerin aracı kuruluşa ulaştığı tarih ve zaman bilgilerini içeren toplu dökümün; internet üzerinden alınan emirlerde tarih, zaman ve müşteri bazında olmak üzere emri ileten müşterilere ilişkin IP (Internet Protokol) numaraları kayıtlarının; her ne türlü olursa olsun elektronik ortamda diğer şekillerde alınan emirlerde emri veren kaynağı gösterecek şekilde gerekli elektronik log kayıtlarının emri alan aracı kuruluşlarca tutulması zorunludur.

(Ek fıkra: Seri: V, No: 93 sayılı Tebliğ ile) (*) İkinci fıkrada düzenlenen faks yoluyla iletilen emirlere ilişkin talimatın, faks cihazı tarafından otomatik olarak yazılan, göndericinin faks numarası, tarih ve zaman bilgilerini kapsaması zorunludur.

(Değişik dördüncü fıkra: Seri: V, No: 73 sayılı Tebliğ ile) Yazılı ve sözlü olarak alınan tüm emirlerde, müşterinin talebi halinde emrin alınması sırasında müşteriye emir alınış numarasının verilmesi zorunludur.
 

Aracı kuruluşlar merkez ve merkez dışı örgütlerinde aldıkları yazılı veya sözlü tüm müşteri emirlerini bilgisayar ortamında düzenlenmiş olan "Müşteri Emri Formu"na müteselsil sıra numarası izleyecek şekilde kaydederler. Bu formlar esas alınarak seans öncesinde alınan tüm müşteri emirleri, aracı kurum merkezinde bilgisayar ortamında düzenlenen ve Tebliğin 6 numaralı ekinde yer alan "Seans Takip Formu"na zaman önceliğine göre otomatik olarak kaydedilir. Borsa’da seans sürerken alınan emirler de aynı şekilde "Seans Takip Formu"na seans esnasında aktarılır. Zaman önceliği esasına uyulmasını teminen, tüm emirleri alınış zamanına göre sıralayabilecek bir sistem için gerekli altyapının oluşturulması zorunludur. Bu şekilde kaydedilen müşteri emirleri, yerine getirilmek üzere borsaya iletilir.

Aracı kuruluşların kendi nam ve hesabına yapacakları alım ve satımlar da yukarıdaki esaslara göre izlenir.

Aracı kuruluşlar seans bitiminde merkezde bilgisayar ortamında izlenen seans takip formunu yazılı hale getirirler. Yazılı hale getirilen seans takip formları birim yöneticisi tarafından imzalanır.

(Ek sekizinci fıkra: Seri: V, No: 116 sayılı Tebliğ ile) Piyasa yapıcılığı faaliyeti kapsamında iletilen kotasyon emirleri için bu maddede yer alan hükümler uygulanmaz.

​

(*)    28/6/2007 tarihli ve 26566 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri: V, No: 93 sayılı Tebliğin 2 nci ve 3 üncü maddeleri ile öngörülen bu değişiklik ve ek fıkra hükümleri, aynı Tebliğin 5 inci maddesi hükmü gereği yayımı tarihinden 1 ay sonra yürürlüğe girer.

​

Sözlü Emirlerde İspat Yükü
Madde 9/A- (Ek: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Sözlü alım satım emirlerine dayanılarak yapılan işlemlerde, sözlü emrin varlığını ispat yükü aracı kuruluşa aittir. Faks, ATM kayıtları, bilgisayar ağı yoluyla girilen kayıtlar ile ses ve görüntü kayıtları ve diğer her türlü delil ya da yazılı delil başlangıcı gibi müşteri mutabakatını içermeyen aracı kuruluş kayıtları tek taraflı delil oluşturamaz.
Alım veya satım emri vermesine rağmen herhangi bir işlem gerçekleştirilmediğini iddia eden müşteri, emri verdiğini ispatla yükümlüdür.

​

Kesinleşen İşlemlerin Hak Sahiplerine Dağıtılması Sırasında Düzenlenecek Belgeler
Madde 10- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Borsa tarafından düzenlenen Günlük İşlem Defteri uyarınca gerçekleştirildiği saptanan işlemler, mevzuat hükümlerine uygun olarak Tebliğin 7 ve 8 numaralı eklerinde yer alan "İşlem Dağıtım

Listeleri"ne kaydedilerek hak sahiplerine dağıtılır. Bu listeler, ilgili muhasebe işlemlerinin dayanağını teşkil eder.
 
Hisse Senedi Satış İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi
Madde 11- Hisse senedinin satış işlemleri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir.

a) Müşteriden hisse senedi teslim alındığında düzenlenen Menkul Kıymet Giriş Fişlerinden hareketle "Emanet Hisse Senetleri Hesabı"na bulundukları yer bazında hisse senetleri itibariyle borç, "Emanet Hisse Senetlerinden Alacaklılar Hesabı"na müşteriler bazında, hisse senetleri itibariyle alacak kaydedilir.
b) (Değişik: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Satış işlemlerinde gerçekleşen satışların parasal tutarları, alım satım sözleşmeleri ve işlem dağıtım tablolarına uygun olarak "Takas Merkezi Hesabı"na borç, ilgili müşteri hesaplarına alacak kaydedilir.
Aracı kuruluşun kendi portföyünden yapılan satışlarda, muhasebe kayıtlarının "sürekli envanter yöntemi"ne göre yapılması ve hisse senetlerinin birim maliyetinin "hareketli ağırlıklı ortalama maliyet" yöntemine göre belirlenmesi zorunludur. Buna göre aracı kuruluşun kendi portföyünden satış yapıldığında, satışların parasal tutarı "Takas Merkezi Hesabına"na borç, "Yurtiçi Satışlar-Hisse Senetleri-İlgili Hisse Senedi Hesabı"na alacak; satılan hisse senetlerinin "hareketli ağırlıklı ortalama maliyet" yöntemine göre belirlenen maliyet tutarı ise "Yurtiçi Satışların Maliyeti Hisse Senetleri-İlgili Hisse Senedi Hesabı"na borç, "Hisse Senedi Hesabı"na alacak kaydedilir.
c) (Değişik: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Satışı yapılan hisse senetlerinin müşterilere göre nominal bedelle dağıtımında "Emanet Hisse Senetleri-Takas Merkezi Hesabı"na hisse senetleri itibariyle  alacak, "Emanet Hisse Senetlerinden Alacaklılar Hesabı"na müşteriler bazında hisse senetleri itibariyle borç kaydedilir.

​

Hisse Senedi Alış İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi
Madde 12- Hisse senedi alış işlemleri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir:

a) (Değişik: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Alış işlemlerinde gerçekleşen alışların parasal tutarları, alım satım sözleşmeleri ve işlem dağıtım tablolarına uygun olarak "Takas Merkezi Hesabı"na alacak, müşteri hesaplarına borç kaydedilir.Aracı kurumun kendi portföyü için  yapılan alışlarda "Takas Merkezi Hesabı" ve "Hisse Senetleri Hesabı" işletilir.
b) (Değişik: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Alışı yapılan hisse senetlerinin müşterilere göre nominal bedelle dağıtımında öncelikle "Emanet Hisse Senetleri- Takas Merkezi Hesabı"na hisse senetleri itibariyle borç, "Emanet Hisse Senetlerinden Alacaklılar Hesabına" na müşteriler bazında,  hisse senetleri itibariyle alacak kaydedilir.
c) Müşteriye hisse senedi teslim edildiğinde düzenlenen menkul kıymet çıkış fişlerinden hareketle, "Emanet Hisse Senetlerinden Alacaklılar Hesabı"na müşteriler bazında hisse senetleri itibariyle borç; "Emanet Hisse Senetleri Hesabı"na çıkış yerleri bazında hisse senetleri itibariyle alacak kaydedilir.

 
Borsa Dışı Hisse Senedi Alım Satım İşlemleri
Madde 13- (Değişik birinci fıkra: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Borsa mevzuatı çerçevesinde Borsa dışında gerçekleştirilen alım-satım işlemlerinde, aracı kuruluşun "Hisse Senetleri" "Yurtiçi Satışlar" ve "Yurtiçi Satışların Maliyeti" hesapları ile bu hesapların ilgili alt hesapları kullanılır.

Bu şekilde gerçekleştirilen alış ve satışlarda işlem sonuç formu ile menkul kıymet ve nakit hareketlerinde düzenlenmesi gereken belgeler düzenlenir.
 
Rüçhan Hakkı Kullanımı ve Bedelsiz Hisse Senetlerinin Muhasebeleştirilmesi
Madde 14- Aracı kuruluş tarafından müşterilere ait emanetteki hisse senetleri için rüçhan haklarının kullanılması durumunda müşteri hesapları borçlandırılır.

Rüçhan haklarının kullanılmasını takiben geçici ilmühaber veya hisse senedi alınması durumuna göre, "Emanet Hisse Senetleri" veya "Emanet Hisse Senetleri Geçici İlmühaberleri" hesabına bulundukları yer bazında hisse senetleri itibariyle nominal bedelle borç; "Emanet Hisse Senetlerinden Alacaklılar" ("Emanetteki Geçici İlmuhaberlerden Alacaklılar") hesabına müşteriler bazında hisse senetleri itibariyle nominal bedelle alacak kaydedilir. Sermaye arttırımı nedeniyle bedelsiz hisse senedi alınması halinde de aynı nazım hesaplar kullanılır.

​

Temettü Farkları
Madde 15- Aracı kuruluşlar müşteri hesaplarını temettü farklarını gözönünde tutmaksızın izlerler. Bu farklar, hisse senedinin müşterilere verilmesi veya onlardan alınması durumunda müşteri hesaplarına yansıtılır.

Müşterilerin emanete vermiş oldukları hisse senetleri eksik temettü içeriyorsa, eksik tutar müşteri hesabına borç "Temettü Farkı Hesabı"na alacak kaydedilir.

Müşterilere eksik temettü içeren hisse senedi teslim edildiğinde, "Temettü Farkı Hesabı"na borç, müşteri hesabına alacak kaydı yapılarak temettü farkı müşteriye ödenir.

Hisse senedi satın alınması ve takas merkezi’nin eksik temettü içeren hisse senedi teslim etmesi halinde, temettü farkı toplamı "Takas Merkezi Hesabı"na borç, "Temettü Farkı Hesabı"na alacak kaydedilir.

​

Takas Merkezi’ne hisse senedi teslim ederken eksik temettü içeren hisse senetlerinin verilmesi halinde "Temettü Farkı Hesabı"na borç, "Takas Merkezi Hesabı"na alacak kaydedilir.
 
Hisse senetlerinin temettü getirileri
Madde 16- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Aracı kuruluş, gerek kendi portföyünde bulunan hisse senetleri için, gerekse müşterilere ait olup da Kurulun aracılık faaliyetlerine ilişkin düzenlemelerinde belirtilen sözleşme uyarınca, müşterileri için yapacağı temettü tahsilatını, ihraçcı şirketin temettü dağıtımına başladığı ilk gün itibariyle nazım hesaplarda izler. Bu amaçla aracı kuruluşa ve müşterilere ait hisse senetleri için, temettü farkları dikkate alınmaksızın hesap edilen temettü tutarı kadar "Emanet Hisse Senetleri Temettüleri Hesabı"na bulundukları yer bazında hisse senetleri itibariyle borç, "Emanet Hisse Senetleri Temettülerinden Alacaklılar Hesabı"na müşteriler veya portföy bazında hisse senetleri itibariyle alacak kaydedilir.

Aracı kuruluşun kendi portföyünde bulunan hisse senetlerine ilişkin olarak tahakkuk eden temettü gelirleri, ihraçcı şirketin temettü dağıtımına başladığı ilk gün "Temettü Gelirleri Hesabı"na alacak, "Tahsil Edilecek Anapara, Faiz, Kupon, Gelir Payları Hesabı"na borç kaydedilir.

Temettünün ihraçcı şirketten tahsil edilmesi durumunda; temettü farklarına bakılmaksızın müşteri hesaplarına ve "Tahsil Edilecek Anapara, Faiz, Kupon, Gelir Payları Hesabı"na alacak, tahsil edilen tutar kadar "Kasa Hesabı"na borç ve aradaki fark kadar da "Temettü Farkı Hesabı"na borç kaydedilir. Temettü tahsilatının yapılması halinde, birinci fıkra hükmünce açılmış olan nazım hesaplar da ters kayıtla kapatılır.

​

BORÇLANMAYI İFADE EDEN MENKUL KIYMET İŞLEMLERİNİN BELGE VE KAYIT DÜZENİ
 
Müşteri Emirlerinin Alınması, Yerine Getirilmesi ve Hak Sahiplerine Dağıtımı
Madde 17- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Aracı kuruluşlar müşterileri nam ve hesabına veya kendi namlarına müşterileri hesabına borçlanmayı ifade eden menkul kıymet alım veya satımında bulunmaları halinde Tebliğin 5 numaralı ekinde yer alan "Müşteri Emri Formu"ndan en az iki örnek düzenler ve formun imzalı bir örneğini müşteriye verirler.

Müşterilerden telefon ve benzeri iletişim araçlarıyla ya da elektronik ortamda emir alınabilir. Bu emirler genel hükümler açısından sözlü emir niteliğindedir. Telefon ile alınan müşteri emirlerine ilişkin ses kayıtlarının tutulması zorunludur. Bu emirlerde ispat yükü aracı kuruluşa aittir. Alım satım işlemlerinde, emrin sözlü olarak verildiği hallerde doğacak uyuşmazlıklarda; aracı kurumun kayıtlarının esas alınmasında 9/A maddesindeki esaslar geçerlidir.

Aracı kuruluşlar gerek yazılı gerekse sözlü olarak alınan tüm müşteri emirlerini bilgisayar ortamında düzenlenmiş olan "Müşteri Emri Formu"na müteselsil sıra numarası izleyecek şekilde kaydederler. Bu formlar esas alınarak tüm müşteri emirleri, aracı kurum merkezinde bilgisayar ortamında düzenlenen ve Tebliğin 6 numaralı ekinde yer alan "Seans Takip Formu"na zaman önceliğine göre otomatik olarak kaydedilir. Öncelik sırası esasına uyulmasını teminen, tüm emirleri alınış zamanına göre sıralayabilecek bir sistem için gerekli altyapının oluşturulması zorunludur.

Aracı kuruluşların kendi nam ve hesabına yapacağı alım ve satımlar da yukarıdaki esaslara göre izlenir.

Aracı kuruluşlar borçlanmayı ifade eden menkul kıymetlerle ilgili olarak, kendi nam ve hesaplarına, müşterileri nam ve hesabına veya kendi namlarına müşterileri hesabına gerçekleştirdikleri emirleri 10 uncu maddede belirtilen İşlem Dağıtım Listelerine hisse senedi dağıtımlarından sonra gelmek üzere kaydederek hak sahiplerine dağıtır. Bu listeler ile Tebliğin 5, 6 ve 7 inci maddelerinde düzenlenmesi öngörülen belgeler, ilgili muhasebe işlemlerinin dayanağını teşkil eder.
 

Borçlanmayı İfade Eden Menkul Kıymetlerin Alım Satım İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi
Madde 18– Borçlanmayı ifade eden menkul kıymetlerin alım ve satım işlemlerinin Borsa’da gerçekleştirilmesi halinde, muhasebe kayıtları, bu Tebliğ’in 11.ve 12’nci maddelerinde belirtilen şekilde menkul kıymet türünün adını taşıyan ilgili hesaplar kullanılarak yapılır.

Aracı kuruluşların kendi portföylerinden Borsa dışında yaptıkları alım ve satım işlemlerinde Tebliğ’in 13’ncü maddesinde belirtilen belge ve kayıt düzenine uyulur.

İhale suretiyle satın alınan ancak teslim alınamayan Hazine Bonosu, Devlet Tahvili veya diğer kamu menkul kıymetlerinin miktar ve fiyatını gösteren bir makbuzun T.C. Merkez Bankası tarafından aracı kuruluşa verilmesi halinde, bu menkul kıymetler nominal bedel ile "Emanet Hazine Bonosu Makbuzları" (veya "Emanet Devlet Tahvilleri Makbuzları") ve "Emanet Hazine Bonosu Makbuzlarından Alacaklılar"  (veya "Emanet Devlet Tahvilleri Makbuzlarından Alacaklılar") hesaplarında izlenir.
 
Anapara, Faiz, Kupon ve Gelir Payının Muhasebeleştirilmesi
Madde 19- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Aracı kuruluşun gerek kendi portföyünde bulunan menkul kıymetleri için, gerekse müşterilere ait olup da Kurulun aracılık faaliyetine ilişkin düzenlemelerinde belirtilen sözleşme uyarınca müşterileri için yapacağı faiz, kupon, temettü ve gelir payları tahsilatı, ihraçcı şirketlerin dağıtıma başladığı ilk gün itibariyle nazım hesaplarda izlenir. Bu amaçla, aracı kuruluşa ve müşterilere ait menkul kıymetler için hesaplanan faiz kupon, temettü ve gelir payları kadar "Emanet Faiz, Kupon ve Gelir Payları Hesabı"na bulundukları yer bazında menkul kıymetler itibariyle borç, "Emanet Faiz Kupon ve Gelir Paylarından Alacaklılar Hesabı"na müşteriler veya portföy bazında menkul kıymetler itibariyle alacak kaydedilir.

Aracı kuruluşun kendi portföyünde bulunan borçlanmayı ifade eden menkul kıymetlere ilişkin olarak tahakkuk eden faiz, kupon, temettü ve gelir payları, ihraçcı şirketin dağıtıma başladığı ilk gün ilgili gelir hesaplarına alacak, "Tahsil Edilecek Anapara, Faiz, Kupon, Gelir Payları Hesabı"na borç kaydedilir. Bu menkul kıymetlerin anaparaları muaccel hale geldiğinde ilgili menkul kıymet hesabına alacak kaydı yapılır.

Faiz, kupon, temettü ve gelir paylarının tahsil edilmesi durumunda, kasa hesabına borç, müşteri hesapları ile "Tahsil Edilecek Anapara, Faiz, Kupon, Gelir Payları Hesabı"na alacak kaydedilir. Bu tahsilatların yapılması ile birlikte, birinci fıkra hükmünce açılmış olan nazım hesaplar, ters kayıtla kapatılır.

​

REPO VE TERS REPO İŞLEMLERİNİN BELGE VE KAYIT DÜZENİ (*)
 
Müşteri Emirlerinin Alınması ve İzlenmesi
Madde 20- (Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Aracı kuruluşlar müşterileri ile borsa dışında yaptıkları repo ve ters repo işlemlerinde, Kurulun repo ve ters repo işlemlerine ilişkin düzenlemelerinde yer alan "Repo ve Ters Repo İşlemleri Dekontu"ndan en az iki örnek düzenlerler ve formun imzalı bir örneğini müşteriye verirler.

Düzenlenen bütün dekontlara, numaratörle veya bilgisayarla repo ve ters repo işlemlerine ilişkin müteselsilen bir numara verilir.

​

Aracı kuruluşların Borsada gerçekleştirecekleri repo ve ters repo işlemlerinde Kurulun repo ve ters repo işlemlerine ilişkin düzenlemelerinde belirtilen belgeler düzenlenir.

​

(*)    Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile, Seri: V, No: 6 sayılı Tebliğ’in 20 ve 21’inci maddeleri ve matlapları değiştirilmiş ve Tebliğ’e 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30 ve 31’inci maddeler eklenmiştir
 

Repo ve Ters Repo İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi
Madde 21- (Değişik: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile)  Aracı kuruluşların kendi portföylerinden gerçekleştirdikleri repo ve ters repo işlemlerinde, muhasebe kayıtlarının "sürekli envanter yöntemi"ne göre yapılması; repo ve ters repo yapılan menkul kıymetlerin birim maliyetlerinin "hareketli ağırlıklı ortalama maliyet" yöntemine göre belirlenmesi zorunludur.
 
Repo İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi
Madde 22- (Ek: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Aracı kuruluşların Borsa’da kendi namına başkaları hesabına yaptıkları repo işlemleri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir:

a) Repo işlemlerinin parasal tutarları "Takas Merkezi Hesabı"na alacak, ilgili müşteri hesabına borç kaydedilir. Repo işlemlerinin nominal tutarları "Emanet Menkul Kıymetler-Takas Merkezi Hesabı"na ilgili menkul kıymet itibariyle  borç, "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacaklılar Hesabı"na müşteriler bazında, ilgili menkul kıymet itibariyle alacak kaydedilir.
b) Repo işleminin vade tarihinde ödenen parasal tutarlar "Takas Merkezi Hesabı"na borç, ilgili müşteri hesabına alacak kaydedilir. Repo işleminin nominal tutarları "Emanet Menkul Kıymetler-Takas Merkezi Hesabı"na ilgili menkul kıymet itibariyle alacak, "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacaklılar Hesabı"na müşteriler bazında, ilgili menkul kıymet itibariyle borç kaydedilir.

​

Madde 23- (Ek: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Aracı kuruluşların  kendi nam ve hesabına yaptıkları repo işlemleri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir:

a) Aracı kuruluşların yaptıkları repo işlemlerinin parasal tutarı ilgili müşteri hesaplarına borç, "Yurtiçi Satışlar-İlgili Menkul Kıymet Hesabı"na alacak kaydedilir. Daha sonra repo yapılan menkul kıymetlerin "hareketli ağırlıklı ortalama maliyet" yöntemine göre belirlenen maliyet tutarları "Yurtiçi Satışların Maliyeti - İlgili Menkul Kıymet Hesabı"na borç, "Menkul Kıymetler- İlgili Menkul Kıymetler Hesabı"na alacak kaydedilir.
b) Repo işlemlerinin nominal tutarları "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacaklılar-Şirket Portföyü Hesabı"na ilgili menkul kıymetler itibariyle borç "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacaklılar Hesabı"na müşteriler bazında, menkul kıymetler itibariyle alacak kaydedilir.
c) Repo işleminin vadesinde ödenmesi taahhüt edilen parasal tutarlar, "Repo Taahhütlerinden Borçlular Hesabı"na repo işlemlerin vadeleri itibariyle borç, "Repo Taahhütlerinden Alacaklılar Hesabı"na  repo işlemlerinin vadeleri bazında,  müşteriler itibariyle  alacak  kaydedilir.
d) Repo işleminin vadesinde ödenen parasal tutarlar "Menkul Kıymetler İlgili Menkul Kıymet Hesabı"na borç, ilgili müşteri hesaplarına alacak kaydedilir.
e) Repo işlemlerinin nominal tutarları "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacaklılar-Şirket Portföyü Hesabı"na ilgili menkul kıymetler itibariyle alacak, "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacaklılar Hesabı"na müşteriler bazında, ilgili menkul kıymetler itibariyle borç kaydedilir.
f) Repo işlemlerinin vadesinde ödenen parasal tutarlar "Repo Taahhütlerinden Borçlular Hesabı"na repo işlemlerinin vadeleri itibariyle alacak, "Repo Taahhütlerinden Alacaklılar Hesabı"na repo işlemlerinin vadeleri bazında, müşteriler itibariyle borç kaydedilir.

​

Ters Repo İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi
Madde 24– (Ek: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Aracı kuruluşların Borsa’da kendi namına başkaları hesabına gerçekleştirdikleri ters repo işlemleri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir.

a) Ters repo işlemlerinin parasal tutarları "Takas Merkezi Hesabı"na borç, ilgili müşteri hesabına alacak kaydedilir. Ters repo işlemlerinin nominal tutarları "Emanet Menkul Kıymetler-Takas Merkezi Hesabı"na ilgili menkul kıymetler itibariyle alacak, "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacaklılar Hesabı"na müşteriler bazında, ilgili menkul kıymetler itibariyle borç kaydedilir.
b) Ters repo işleminin vadesinde ödenen parasal tutarlar "Takas Merkezi Hesabı"na alacak, ilgili müşteri hesabına borç kaydedilir. Ters repo işlemlerinin nominal tutarları "Emanet Menkul Kıymetler-Takas Merkezi Hesabı"na ilgili menkul kıymet itibariyle borç, "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacaklılar Hesabı"na müşteriler bazında, ilgili menkul kıymetler itibariyle alacak kaydedilir.

 
Madde 25– (Ek: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Aracı kuruluşların kendi nam ve hesaplarına yaptıkları ters repo işlemleri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir:

a) Aracı kuruluşların yaptıkları ters repo işlemlerinin parasal tutarları "Menkul Kıymetler-İlgili Menkul Kıymet Hesabı"na borç, müşteri hesaplarına alacak kaydedilir.
b) Ters repo işlemlerinin nominal tutarları "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacak Hesabı"na müşteriler bazında ilgili menkul kıymetler itibariyle borç, "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacaklılar - Şirket Portföyü Hesabı"na ilgili menkul kıymetler itibariyle alacak kaydedilir.
c) Ters repo işlemleriyle vadesinde ödenmesi taahhüt edilen parasal tutarlar "Ters Repo Taahhütlerinden Borçlular Hesabı"na ters repo işlemlerinin vadeleri bazında, müşteriler itibariyle borç, "Ters Repo Taahhütlerinden Alacaklılar Hesabı"na ters repo işlemlerinin vadeleri itibariyle alacak kaydedilir.
d) Ters repo işleminin vadesinde alınan parasal tutarlar "Yurtiçi Satışlar-İlgili Menkul Kıymet Hesabı"na alacak, ilgili müşteri hesaplarına borç kaydedilir. Daha sonra ters repo yapılan menkul kıymetlerin "hareketli ağırlıklı ortalama maliyet" yöntemine göre belirlenen  maliyet tutarları "Yurtiçi Satışların Maliyeti-İlgili Menkul Kıymet Hesabı"na borç, "Menkul Kıymetler-İlgili Menkul Kıymet Hesabı"na alacak kaydedilir.
e) Ters repo işlemlerinin nominal tutarları "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacaklılar-Şirket Portföyü Hesabı"na ilgili menkul kıymetler itibariyle borç, "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacaklılar Hesabı"na müşteriler bazında, ilgili menkul kıymetler itibariyle alacak kaydedilir.
f) Ters repo işlemlerinin vadesinde alınan parasal tutarlar "Ters Repo Taahhütlerinden Borçlular Hesabı"na ters repo işlemlerinin vadeleri bazında, müşteriler itibariyle alacak, "Ters Repo Taahhütlerinden Alacaklılar Hesabı"na ters repo işlemlerinin vadeleri itibariyle borç kaydedilir.

​

KREDİLİ MENKUL KIYMET ve AÇIĞA SATIŞ İŞLEMLERİNİN
BELGE ve KAYIT DÜZENİ
 
Müşteri Emirlerinin Alınması ve İzlenmesi
Madde 26– (Ek: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile; Değişik: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Aracı kuruluşların, kredili menkul kıymet alımı ve açığa satış işlemlerinde bulunmaları halinde Tebliğ’in 9 uncu maddesinde belirtilen belge ve kayıt düzenine uyulur.
 
Kredili Menkul Kıymet İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi
Madde 27– (Ek: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Kredili menkul kıymet işlemleri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir;

a) Kredili menkul kıymet işlemine ilişkin özkaynağı müşteri tarafından nakit olarak yatırılması halinde alınan parasal tutarlar "Kasa Hesabı"na borç, "Kredi Hesabı-Kredili Müşterilerin Nakit Özkaynakları Hesabı"na alacak kaydedilir.
Özkaynağın menkul kıymet olarak yatırılması halinde, alınan menkul kıymetlerin nominal tutarları "Kredili Müşterilerin Menkul Kıymet Özkaynakları-Saklama Merkezi veya Merkez Kasası Hesabı"na menkul kıymetler itibariyle borç, "Kredi Müşterilerin Menkul Kıymet Özkaynaklarından Alacaklılar Hesabı"na müşteriler bazında menkul kıymetler itibariyle alacak kaydedilir.
b) Kredili menkul kıymet alımlarının parasal tutarları alım-satım sözleşmeleri ve işlem dağıtım tablolarına uygun olarak "Kredi Hesabı-Kredili Müşteriler Hesabı"na ilgili müşteri bazında borç, "Takas Merkezi Hesabı"na alacak kaydedilir.
c) Kredili menkul kıymet alımlarının nominal tutarları, "Kredili Müşterilerin Emanet Hisse Senetleri-Takas Merkezi Hesabı"na hisse senetleri itibariyle borç, "Kredili Müşterilerin Emanet Hisse Senetlerinden Alacaklılar" hesabına müşteriler bazında, hisse senetleri itibariyle alacak kaydedilir.

​

Açığa Satış ve Menkul Kıymetlerin Ödünç Alınması İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi
Madde 28– (Ek: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Açığa satış ve menkul kıymetlerin ödünç alınması işlemleri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir;

a) Açığa satış işlemlerine ilişkin özkaynağın müşteri tarafından nakit olarak yatırılması halinde, alınan parasal tutarlar "Kasa Hesabı"na borç, "Kredi Hesabı-Açığa Satış Müşterileri Nakit Özkaynakları Hesabı"na müşteriler bazında alacak kaydedilir.
Özkaynağın menkul kıymet olarak yatırılması halinde, alınan menkul kıymetlerin nominal tutarları "Açığa Satış Müşterileri Menkul Kıymet Özkaynakları- Saklama Merkezi veya Merkez Kasası Hesabı"na menkul kıymetler itibariyle borç, "Açığa Satış Müşterileri Menkul Kıymet Özkaynaklarından Alacaklılar Hesabı"na müşteriler bazında, menkul kıymetler itibariyle alacak kaydedilir.
b) Açığa satışların parasal tutarları alım-satım sözleşmeleri ve işlem dağıtım  tablolarına uygun olarak "Takas Merkezi Hesabı"na borç, "Kredi Hesabı-Açığa Satış Müşterileri Hesabı"na ilgili müşteri bazında alacak kaydedilir.
c) Açığa satılan hisse senetlerinin nominal tutarları, "Emanet Hisse Senetleri-Takas Merkezi Hesabı"na hisse senetleri itibariyle alacak, "Ödünç Alınan Menkul Kıymetlerden Borçlular Hesabı"na müşteri bazında, menkul kıymetler itibariyle borç kaydedilir. Açığa satılan menkul kıymetlerin nominal tutarları daha sonra "Ödünç Alınan, Menkul Kıymetlerden Alacaklılar Hesabı"na ödünç alınan kişi veya kuruluş bazında, menkul kıymetler itibariyle alacak, "Emanet Hisse Senetleri-Takas Merkezi veya Merkez Kasası Hesabı"na menkul kıymetler itibariyle borç kaydedilir.
d) Ödünç alınan menkul kıymetler karşılığında nakit teminat verilmesi halinde, teminat tutarları "Ödünç Alınan Menkul Kıymetler İçin Verilen Teminatlar Hesabı"na ödünç veren kişi veya kuruluş bazında borç, "Kasa Hesabı"na alacak kaydedilir.
Ödünç alınan menkul kıymetler karşılığında menkul kıymet teminatı verilmesi halinde, verilen menkul kıymet teminatlarının nominal tutarları "Ödünç Alınan Menkul Kıymetler İçin Verilen Menkul Kıymet Teminatları Hesabı"na ödünç veren kişi ve kuruluş bazında menkul kıymetler itibariyle borç, "Ödünç Alınan Menkul Kıymetler İçin Verilen Menkul Kıymet Teminatlarından Alacaklılar Hesabı"na teminat hisse senedini veren müşteriler veya Şirket portföyü bazında, menkul kıymetler itibariyle alacak kaydedilir.

​

Menkul Kıymetlerin Ödünç Verilmesi İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi
Madde 29– (Ek: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Menkul kıymetlerin ödünç verilmesi işlemleri aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir:

a) Aracı kuruluşların müşteri emanetlerinden veya şirket portföyünden ödünç verdiği menkul kıymetlerin nominal tutarları "Ödünç Verilen Menkul Kıymetlerden Borçlular Hesabı"na ödünç verilen kişi ve kuruluş bazında menkul kıymetler itibariyle borç, "Emanet Menkul Kıymetler-Takas Merkezi veya Merkez Kasası Hesabı"na menkul kıymetler itibariyle alacak; "Ödünç Verilen Menkul Kıymetlerden Alacaklılar Hesabı"na ödünç veren müşteriler veya şirket portföyü bazında,  menkul kıymetler itibariyle alacak, "Emanet Menkul Kıymetlerden Alacaklılar Hesabı"na müşteriler veya şirket portföyü bazında, ilgili menkul kıymetler itibariyle borç kaydedilir.
b) Ödünç verilen menkul kıymetler karşılığında nakit teminat alınması halinde alınan parasal tutarlar "Kasa Hesabı"na borç, "Ödünç Verilen Menkul Kıymetler İçin Alınan Teminatlar Hesabı"na ilgili kişi veya kuruluş bazında alacak kaydedilir.
Ödünç verilen menkul kıymetler karşılığında menkul kıymet teminatı alınması halinde, alınan menkul kıymet teminatlarının nominal tutarları "Ödünç Verilen Menkul Kıymetler İçin Alınan Menkul Kıymet Teminatlarından Alacaklılar Hesabı"na ödünç alan kişi veya kuruluş bazında, menkul kıymetler itibariyle alacak, "Ödünç Verilen Menkul Kıymetler İçin Alınan Menkul Kıymet Teminatları-Saklama Merkezi veya Merkez Kasası Hesabı"na menkul kıymetler itibariyle borç kaydedilir.

​

BANKALARIN BELGE ve KAYIT DÜZENİ
 
Madde 30– (Ek: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Bankalar aracılık faaliyetleri ile sınırlı olarak bu Tebliğ’deki belge düzenine ilişkin hükümlere uyarlar; ancak yetkili mercilerce öngörülmesi halinde, bu Tebliğ’de belirtilen kayıt düzenini dikkate alarak muhasebe işlemlerini yürütürler.
 
Geçici Madde 1- (Değişik birinci fıkra: Seri: V, No: 109 sayılı Tebliğ ile) (*) Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile değişik 9 uncu maddede belirtilen emir iletim süreci ve sistemine ilişkin hükümler, müşteri emirlerini uzaktan erişim aracılığıyla Borsaya ileten aracı kurumlar tarafından uygulanabilir. Söz konusu emir iletim süreci ve sistemini uygulamayan aracı kurumlar için 31/12/2009 tarihine kadar aşağıda yer alan hüküm geçerli olup, bu tarihten sonra alınan tüm müşteri emirlerinde 9 uncu madde geçerli olacaktır.
 

Müşterilerden yazılı emir alındığında 19/2/1996 tarihli ve 22559 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliğinin 29 uncu maddesinde belirtilen hususları kapsayan ve Tebliğin 5 numaralı ekinde yer alan müteselsil sıra numaralı "Müşteri Emri Formu"ndan en az iki örnek düzenlenir ve formun imzalı bir örneği müşteriye verilir.
 

Müşterilerden seanstan önce veya seans sırasında telefon, faks, ATM kayıtları, elektronik ortamda ya da benzeri şekillerde müşteri imzası olmaksızın emir alınabilir. Bu emirler genel hükümler açısından sözlü emir niteliğindedir. Telefon ile alınan müşteri emirlerine ilişkin ses kayıtlarının tutulması zorunludur.
 

Aracı kuruluşlar bu tür emirleri aşağıda belirtilen seans takip formuna kaydetmeden önce, müşteri imzası aranmaksızın yazılı hale dönüştürürler. Alınan tüm emirlere (gerek yazılı gerekse sözlü) numaratörle veya bilgisayarla müteselsil bir numara verilir.
 

Seans öncesinde alınan tüm müşteri emirleri, öncelik sırasına göre Tebliğin 6 numaralı ekinde yer alan, aracı kuruluşun merkez bürosunda düzenlenen "Seans Takip Formu"na kaydedilir. Borsa’da seans sürerken alınan emirler de aracı kurumun merkez bürosunda tutulan aynı "Seans Takip Formu"na kaldığı sıra numarası izleyen numaralar verilerek seans esnasında yazılır. Bu şekilde kaydedilen müşteri emirleri, yerine getirilmek üzere borsa temsilcilerine bildirilir.

​

Aracı kuruluşun kendi nam ve hesabına yapacağı alım ve satımların da aracı kuruluşun merkezinde düzenlenen "Seans Takip Formu"na kaydedilmesi zorunludur.

​

Şubede ayrı bir muhasebe tutuluyorsa şubeler, müşterileri için merkezden ayrı bir seans takip formu düzenler ve müşterilerinden aldıkları emirleri merkeze topluca iletirler. Bu emirler, merkezde tutulan seans takip formuna şube adına kaydedilir.

​

Şube muhasebesi merkezde tutuluyorsa, gelen müşteri emirleri şube seans takip formuna kaydedilir ve sırasına göre bu emirler merkeze aktarılır. Merkez, şubeden gelen emirleri kendi düzenlediği seans takip formuna ikinci fıkradaki esaslar dahilinde müşteriler itibariyle kaydeder.

​

(*)    GEÇİCİ MADDE 1; daha önce 28/6/2007 tarihli ve 26566 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri: V, No: 93 sayılı Tebliğ ile değiştirilmiştir.

​

Yürürlük

Madde 31– (Ek: Seri: V, No: 20 sayılı Tebliğ ile) Bu Tebliğ, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

 

Yürütme

Madde 32 – (Ek: Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile) Bu Tebliğ hükümlerini Sermaye Piyasası Kurulu yürütür.

​

EKLER HAKKINDA NOT:
 
(Seri: V, No: 66 sayılı Tebliğ ile; 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16 ve 17 numaralı Ekler yürürlükten kaldırılmış; 1,2,3,4,5,6,7,8 numaralı ekler numaraları ile birlikte yeniden düzenlenmiştir.)

​

​